Oudjaarsdag 2015 en overal om ons heen weerklinken in de media op luide toon en in hoofdletters geschreven zorgelijke berichten over het uiteenvallen van Europa, het gebrek aan vertrouwen, politieke instabiliteit, het individualisme, vluchtelingen, klimaatverandering en aanslagen. Druk bezochte oudejaarsbijeenkomsten worden overal massaal afgeblazen uit angst voor terreurdaden. De politie en politici melden triomfantelijk dat er terreurcellen zijn opgepakt waarmee aanslagen verijdeld zijn. We zien de overgang naar 2016 met angst en beven tegemoet. Onze toekomst wordt ons somber voorgespiegeld, waarbij me opvalt dat er té weinig nadruk wordt gelegd op het feit dat wij zelf ook invloed kunnen uitoefenen op onze omgeving en hoe wij in het leven staan. Ik weiger uit principe om me mee te laten sleuren in de neerwaartse spiraal van negatieve beïnvloeding en angsthazerij. Ik focus me doelbewust op het positieve, zonder dat ik mijn ogen sluit voor het negatieve en werk zo goed als ik kan actief mee aan verbetering van de wereld.
Nu, oudejaarsdag 2019, zijn de zorgelijke berichten nauwelijks anders dan in 2015. In verband met de klimaatverandering is er hooguit sprake van een lichte verschuiving van de aandacht. Alleen gaan we wat optimistischer 2020 in; we zijn eraan gewend, vrees ik.
Ik las in december 2015 het prachtige boek Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans. Het boek heeft mij aangegrepen en ik heb de schrijver toen onderstaande e-mail geschreven waarin ik mijn bewondering en waardering uitsprak:
Geachte heer Hertmans,
Als zoon (1956) van een Belgische moeder en een Nederlandse vader heb ik mijn roots gedeeltelijk in Vlaanderen liggen. Het lezen van uw boek "Oorlog en terpentijn" heeft mij diep ontroerd en persoonlijke inzichten gegeven die ik waarschijnlijk uit eigen beweging niet zou hebben gehad. Uw boek verwoordde voor mij het gevoel van iets wat ik zelf nooit kon benoemen maar altijd ervaren heb als ik mijn familie in Neerpelt, Achel, Kaulille, Tienen, Roeselare, Gent, Antwerpen of Brussel bezocht. Met name de invloed van de Grote Oorlog op de Belgen, het superioriteitsgevoel van de Franssprekende Walen rond de eeuwwisseling (iets wat zelfs nu nog zo ervaren wordt door veel Vlamingen), het harde leven van de ‘gewone’ man en de ‘gelaagdheid’ van menselijke contacten sprak uit al mijn eigen ervaringen met mijn Belgische familie. Niet dat het ook maar ooit nadrukkelijk onderwerp van gesprek was; het was eerder een onuitgesproken maar zeer tastbaar en aanwezig gevoel.
Als componist en uitvoerend musicus geloofde ik altijd in de suprematie van muziek waar het gaat om de referentiekaderdoorbrekende werking in kunsten. Ik werd daarin gesterkt door wat mijn leermeesters mij leerden, de vakliteratuur en door mijn eigen ervaringen. Hoewel ik veel lees, is de ervaring die ik had bij het lezen van uw boek ongekend voor mij. Dit is het eerste boek dat mij tijdens het lezen tot tranen roerde en rechtstreeks tot mijn hart sprak. Een heftige ervaring die ik tot nu toe alleen maar bij muziek heb beleefd. De keuze van het onderwerp, uw taalgebruik, woordkeuze en de compositie van het boek zijn voor mij van grote persoonlijk betekenis en hebben mij veranderd. "Oorlog en terpentijn" heeft mijn (gevoels)leven verdiept, inzicht in mijn eigen herkomst verschaft en heeft mij een ‘rijker’ mens gemaakt. Ik zou u daar hartelijk voor willen bedanken.
Met hoogachting,
Paul van Gulick
Ik verwachtte niet dat hij mij zal antwoorden; een populaire schrijver als Hertmans krijgt ongetwijfeld veel e-mail van allerlei lezers en fans. In het gunstigste geval krijg ik een obligaat bedankje voor mijn vriendelijke bericht, maar daar gaat het mij niet om. Te vaak ligt voor mijn gevoel bij interactie binnen onze maatschappij de focus op het negatieve; wij wijzen elkaar vooral en gemakkelijk op elkaars "fouten" en "tekortkomingen". Als je het ergens niet mee eens bent laten we dat in hoofdletters en luidkeels horen. Nóg hoor ik het onverdraagzame "Daar moet een piemel in" dat gescandeerd werd door lieden in Steenbergen, alleen maar vanwege het feit dat een spreker anders dacht over opvang van vluchtelingen. Ik verzet me tegen zulk een onverdraagzaamheid en heb me voorgenomen om beter en waarachtig te luisteren naar wat anderen zeggen en om mijn waardering voor het goede wat ik ontmoet uit te spreken en vorm te geven. De e-mail aan Hertmans was voor mijzelf een goed startpunt om iets met dit hernieuwde inzicht te doen. Wijsheid komt met de jaren en 2016 zal wat dat betreft hopelijk een goed jaar voor me worden.
Stefan Hertmans antwoordde wel. Hij schreef me:
Geachte Heer Van Gulick,
Dank voor uw zo warme bericht, dat me erg veel genoegen heeft gedaan en ook wel heeft aangegrepen.
Omdat muziek ook in mijn leven een fundamentele rol speelt (als luisteraar dan, niet als uitvoerder) kan ik uw compliment zeer naar waarde schatten...
Met hartelijke groeten,
Stefan Hertmans