Ieder deel van de Missa 'Maria Zart' wordt vanzelfsprekend gemarkeerd door de begin- en de eind-samenklanken. Deze hangen ten zeerste samen met de gebruikte segmenten of motieven. Opvallend is de overgang van deel 12 naar deel 13, waarbij sprake is van een overbrugging van de overmatige kwart bes-e. Dit is zeer opmerkelijk omdat Obrecht in de rest van de mis harmonieuze terts-, kwart-, of kwintverhoudingen inzet. Tevens is er bij deze overgang sprake van een verandering van beweging. Deel 13 begint met een driedelige onderverdeling van de tactus (de pulsbeweging of hartslag in de muziek) in plaats van de tot dan toe gebruikelijke tweedelige onderverdeling. Deze driedelige onderverdeling is in de mis aan het begin van een deel nog niet voorgekomen.
Door beide bovengenoemde zaken legt Obrecht de nadruk op dit misdeel 13 en dus vooral op het motief waarmee hij het misdeel eenstemmig opent. Dit motief is afgeleid van segment 8 van de Cantus Firmus en vormt uitgangspunt voor een imitatie in het octaaf door Altus en Bassus. Als we de plaats van dit segment ten opzichte van de gehele Cantus Firmus bekijken komen we op de verhouding 8:12 = 2:3.
Dit komt overeen met de plaats in de mis waar hij dit segment benadrukt. Omdat er destijds geen maatstrepen werden gebruikt, zullen we het aantal tactus moeten tellen waarop een en ander gebeurt. Dan blijkt dat deel 13 en het motief dat afgeleid is van segment 8 op ongeveer 2/3 van de compositie plaatsvindt. De inzet van deel 13 : het slot van de mis = tractus 1243 : tactus 1834 ≈ 0,678.
Jacob Obrecht heeft door de benadrukking van deel 13 en door duidelijk te refereren aan segment 8 de gulden snede verhouding op diverse fronten een plaats gegeven. Vanaf het begin van de mis worden we systematisch meegenomen door een compositie die volmaakt harmonisch leidt naar wat in de Renaissance "Het oog van God" werd genoemd: het gulden snede punt.
Zoals bij vele tijdgenoten kun je op 2/3 van composities uit die tijd iets verwachten. Het ligt voor de hand dat getallen voor voortbrengselen uit het Quadrivium van belang waren. De mysterieuze verbinding tussen macro- en microkosmos werd in de gulden snede gevonden. Al lang bestond de idee dat orde in het universum door cijfers en (muzikale) harmonie wordt bepaald. Kosmische muziek of de "Muziek der sferen" vinden we terug in mythologie, wiskunde en muziek van vele volkeren en culturen door alle tijden heen. Johannes Kepler publiceerde in 1619 zijn 'Hamonices Mundi' nadat hij de gulden snede in Fibonacci's reeks had ontdekt en aangetoond. Hij beschouwde dit als zijn beste werk en hij wilde de klanken van de planeet wiskundig bewijzen. Het is mooi dat in onze tijd ruimtesondes ons geluiden van de ons omringende planeten sturen. Het heelal komt nu hoorbaar tot klinken; prachtig dat wij in een tijd leven dat we dit kunnen meemaken!
Комментарии