Onlangs hoorde ik op Radio 1, op weg van Tilburg naar mijn werk in Breda, dat Led Zeppelin een proces aan de broek had gekregen voor plagiaat. Led Zeppelin zou het begin van Stairway To Heaven overgenomen hebben uit het nummer Taurus uit 1968 van de Amerikaanse band Spirit. In ogen van puriteinen is er duidelijk sprake van plagiaat en Mick Skidmore, beheerder van de nalatenschap van Spiritgitarist Randy Wolfe, sleepte Led Zeppelin voor de rechter. De jury in Los Angeles deed uitspraak in het voordeel van Led Zeppelin over de bekende eerste seconden van dit bekende rocknummer.
Ongeacht de uitspraak van de jury, kunnen we stellen dat we te maken hebben met een verschijnsel dat typerend is voor het kapitalisme. Ik denk dat als er niet heel zoveel geld mee gemoeid zou zijn, niemand het in zijn hoofd zou halen om van plagiaat te spreken. Wat tot in de 20ste-eeuw nog als eerbetoon werd ervaren (iemand anders vond jouw idee immers goed genoeg om het zelf te gebruiken), wordt nu plagiaat genoemd. Waar je vroeger blij van werd, het gebruik van jouw ideeën door vakgenoten, is nu bron van ergernis en kwaadheid geworden. De 17de-eeuwse dichter Georg Herbert schreef in zijn Jacula Prudentum uit 1651: 'A dwarf on a giant's shoulders sees further of the two'. Hij had groot gelijk en zijn uitspraak werd meteen gebruikt door mensen als Isaac Newton alsof zij het zelf bedacht hadden. Voortbouwen op wat er al is, werd als verdienste gezien.
Ik vermoed dat het grote geld schuld is aan de zoektocht op plagiaat. De plaat van Zeppelin heeft omgerekend €440.000.000 opgebracht. Al krijg je hiervan als aanklagende partij maar 1% toegewezen, dan nog heb je een leuk bedrag voor je oude dag bijeen weten te procederen. Gitarist Ad van den Berg, bekend van onder andere de band Vandenberg, vindt de beschuldiging van plagiaat wat ver gezocht. Het gaat volgens hem om een tamelijk standaard akkoordenschema dat in een ander schema oplost dan bij Spirit en dat daarna anders wordt uitgewerkt dan in het nummer Taurus. Ik deel die mening.
Normaal gesproken spreek je in zo'n geval over muziekstijlen met bepaalde stijlkenmerken als akkoordopeenvolgingen en keuzes van instrumenten. Vergelijk R&B-nummers met elkaar en je hoort overeenkomsten; luister naar Tsjechische en Boheemse componisten uit de periode van Mozart en je hoort gelijkenissen. Dat is logisch want we beïnvloeden elkaar en noemen dat vooruitgang, voor wat het dan ook waard mag zijn. Wij zouden dit krampachtige plagiaatdenken eens achterwege moeten laten. Het 19de-eeuwse romantische idee dat iedereen authentiek en origineel zou moeten zijn, is achterhaald. Zolang je nog €440.000.000 met een compositie kunt verdienen, zullen er echter nog heel wat rechtszaken over plagiaat volgen. Financieel gezien is dat namelijk absoluut de moeite van het proberen waard.