Op 3 mei 2012, keek ik naar Pauw & Witteman. Daar was een jongeman als gast aanwezig: Johan Fretz. Hij sprak met overtuiging en kon mensen door zijn enthousiasme en overredingskracht boeien. Toen hij zijn 'verkiezingstoespraak' hield (22'05" in de uitzending), merkte je dat je door de emotionele zeggingskracht van de spreker werd meegenomen (versterkt door het gitaarspel op de achtergrond) en dat je minder inhoudelijk luisterde naar wat hij te vertellen had. Als je na afloop van zijn speech zou moeten navertellen waar het over ging, zou dat knap lastig zijn. Hij bracht meer een sterk gevoel over waarbij hij woorden als instrument gebruikte. Het emotionele luisteren, niet in het inhoudelijk volgen van wat hij zei, werd door hem opgeroepen. Je werd als het ware meegenomen op zijn gevleugelde woorden.
Muziek kun je ook emotioneel associatief of spiritueel beluisteren. Bewust of onbewust luister je dan naar de sfeer van het muziekstuk. Nu is luisteren naar muziek een ingewikkeld neurologisch, cognitief en emotioneel proces. Muziek kan ineens herinneringen oproepen, zoals kleur of geur. Muziek beluisteren kan referentiekaders doorbreken. De associaties en emoties lopen altijd volgens de unieke persoonlijkheid van de luisteraar; met al zijn karaktereigenschappen, problematieken en levenservaring. Muziek kan richting geven aan die emoties en associaties.
Een componist wil emoties overdragen. Natuurlijk hanteert hij daarbij structuren en zet hij zijn vakkennis gericht in om de emotionele zeggingskracht van zijn muziek te vergroten. Echter, hij heeft natuurlijk niet in de hand hoe de luisteraar er mee omgaat. De luisteraar maakt uit hoe hij uiteindelijk naar de muziek luistert. Dit is afhankelijk van het moment. Soms overvalt de emotie van de muziek je, soms dringen associaties zich aan ons op naar aanleiding van hetgeen je beluistert. Het kan je de tijd doen vergeten. Soms vind je het jammer dat het al is afgelopen omdat je in de sfeer van de emoties en associaties wilt blijven. Er is meer tussen hemel en aarde dan we ons vaak realiseren. Muziek beluisteren kan, totaal onverwacht, een tip van de sluier oplichten en ons inzicht vergroten. Dit alles zonder dat we zouden kunnen verwoorden wat dat inzicht nu eigenlijk is. Maar waarom zouden we daarvoor woorden gebruiken als we muziek hebben?