Ik lees vanochtend weer verder in het boek De avant-gardisten. De Russische revolutie in de kunst, 1917-1935 van Sjeng Scheijen (2019, Prometheus Amsterdam). Kitty leest in Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon van Beatrice de Graaf (2018, Prometheus Amsterdam). Af en toe bespreken we de inhoud met elkaar en vanochtend kregen we weer eens een boeiende uitwisseling van gedachten.
Naar aanleiding van het boek van Beatrice de Graaf bestudeerden we enkele historische kaarten uit 1815 en bespraken hoe men destijds met het Concert van Europa met zijn Heilige en Quadruple Allianties de toenmalige Post-Napoleontistische balans van machten probeerden te stabiliseren. Het Congres van Wenen, waar onze leraar Cor de Man het altijd over had, kreeg weer hernieuwde betekenis. Grenzen veranderden, Europa werd opnieuw opgedeeld en dat zou blijven gebeuren tot in de huidige tijd.
Daarop bekeken we kaarten van het Russische Rijk in verband met de Russische futurist Kazimir Malevitsj. Hij was in 1879 geboren in de regio van Tsjernihiv (in het Russisch: Tsjernigov), een plaats in het huidige Oekraïne, waar ik enkele van mijn grotere composities heb mogen uitvoeren. Het behoorde in die tijd tot Polen en omdat bij Malevitsj thuis Pools werd gesproken, heeft hij nooit goed Russisch leren spreken. Dat hij in 1917 werd benoemd tot 'Commissaris voor het behoud van de kostbaarheden van het Kremlin' was een provocatieve daad. Prominenten binnen het culturele establishment spraken er schande van. Dat een van oorsprong Poolse futurist werd aangesteld als de beheerder en bewaker van Ruslands erfgoed werd gezien als het aanstellen van een wolf als babysit voor de schapen.
(Groot)machten beslechten ruzies, verdelen de macht, volkeren worden tegen elkaar opgezet en grenzen veranderen. Het boek In Europa van Geert Mak (2004, Uitgeverij Atlas Amsterdam/ Antwerpen) laat op soms schokkende wijze zien dat mensen en hele families slachtoffer zijn van deze vreselijke mechanismen. Het feit dat een grens wordt verlegd, maakt de mensen niet ineens anders of tot vijand. Het levert meestal alleen maar een hoop extra ellende op. Kijk naar de kaarsrechte grenzen die her en der in Afrika of het Midden-Oosten zijn getrokken; de kunstmatige scheiding tussen Noord- en Zuid-Korea... Die doen geen van allen recht aan de demografische samenstelling van die gebieden en zijn bronnen van onrust en oorlog.
Een heleboel brandhaarden in de wereld waarin we wonen, zijn te begrijpen uit de wijze waarop macht wordt verdeeld en grenzen worden getrokken. Wat stelt nationalisme eigenlijk voor als je alleen maar kijkt naar de (huidige) grenzen en de mens buiten beschouwing laat. Het is maar de vraag of daar ooit verandering in zal komen.
Comments