Ik ben gefascineerd door het begrip ‘tijd’. Het liefst zien wij ‘tijd’ als een lineair voortschrijdend gegeven; voor ons gevoel schrijdt de tijd in een vaste cadans voort vanuit de eeuwigheid naar de eeuwigheid. Je hoeft maar even te denken aan het heelal (wat een prachtig woord!) of we moeten constateren dat het begrip tijd zoals wij dat hanteren een gesimplificeerde weergave is van een complexe toestand. Wij zien op bijvoorbeeld reeds uitgedoofde sterren en gebeurtenissen die lang geleden hebben plaatsgevonden waarvan het licht nu pas ons bereikt. De sterrenhemel die wij nu ‘s avonds kunnen bewonderen, was in een ver verleden realiteit. Einstein heeft zich hiermee beziggehouden en hij is niet de enige geweest.
De geschiedenis van de klok gaat ver terug; de mens heeft een onbedwingbare behoefte om tijd te structureren. De Egyptenaren werkten met een zonnewijzer, de schaduw gaf het verloop van de tijd aan. Ook op historische gebouwen kunnen we zonnewijzers terugvinden. Ze werden lange tijd gebruikt en werden steeds verfijnder. Rond het jaar 1000 werden streepjes op kaarsen gezet en konden mensen ook als de zon verdwenen was de tijd ‘indelen’. In de periode van 1200 tot 1400 deed de zandloper zijn intrede. Je kon de tijd zien verglijden en de eindigheid van de tijd kon je voor je ogen zien weergegeven. Het zou het symbool van leven worden en Magere Hein wordt vaak afgebeeld met een zandloper.
Vanuit de kloosters ontstond de behoefte om op gezette tijden te brevieren en werden klokken ontwikkeld waarop uren werden aangegeven. De oudste nog werkende klok staat in Salisbury en dateert uit 1386. In 1656, driehonderd jaar voor mijn geboortejaar, vond de Nederlander Christiaan Huygens het slingeruurwerk uit, waarmee ook seconden werden aangegeven. De ontwikkeling stond daarmee niet stil en met elektrische klokken en atoomklokken werd een wereldbeeld van ‘schijn-exactheid’ opgebouwd waarmee wij ons heelal bezien.
Toegegeven, de manier waarop wij nu tijd benaderen “werkt” op dit moment uitstekend. We kunnen over de wereld afspraken maken en als we raketten lanceren, kunnen we met onze tijdsindeling ver komen. Het is ook super handig om in de sport exact te meten dat de winnaar 0,022 van een seconden sneller is dan een ander. Wereldrecords worden op de honderdste seconde gebroken en atleten worden vereeuwigd omdat ze 1/100 seconde sneller waren dan hun voorgangers. Toch boeit mij het mechanische wonder van het uurwerk veel meer dan de aaneenschakeling van onzichtbare gebeurtenissen in de digitale wereld. Musici houden zich bezig met de tijd en net als Maurice Ravel ben ik geïnteresseerd in klokken; ik schep er genoegen in klokken te verzamelen en te repareren.
Dit jaar heb ik een mooie klok gekocht via Marktplaats: een Engelse klok uit ongeveer 1830. De klok is mooi beschilderd en hij past uitstekend bij mijn twee andere staande klokken, de Friese Staartklok, de koekoeksklok en de andere klokken in ons huis. De tijd verstrijkt met een heerlijke ongelijkheid binnen ons huis; zoals bij ons de klokjes tikken, tikken ze nergens. We weten met al onze klokken ongeveer hoe laat het is en het Brabants kwartiertje krijg bij ons dan ook daadwerkelijk inhoud en vorm.
Comments