Als ik concerten geef of bijwoon, ben ik soms verbaasd over reacties van publiek, uitvoerenden en recensenten. Velen hebben een mening over de uitvoering en de muziek, zonder dat zij zich ogenschijnlijk realiseren dat luisterhouding, referentiekader en stemming van het moment grote invloed hebben op hun commentaren. Onder invloed van sociaal gedrag kleuren sommigen hun ervaring in met wat ze 'deskundigen' om zich heen horen zeggen. Het is ook moeilijk om er een eigen mening op na te houden als mensen met verstand van zaken een andere mening hebben.
Muziek is om het bewust ordenen van geluid. Daarom zijn er ook zoveel muzieksoorten en is het zelfs moeilijk om te bepalen wat muziek is of niet. John Cage heeft dit in zijn 4'33'' tot onderwerp genomen. Muziek komt tot ons via geluid, wordt geregistreerd door onze oren en geïnterpreteerd door ons verstand. Beleving geschiedt via het "hart". Over de verschillende houdingen die wij bij het beluisteren van muziek kunnen aannemen, wil ik het hier hebben.
Tijdens mijn opleiding aan het Brabants Conservatorium bestudeerde ik in het kader van mijn studie Schoolmuziek de verschillende manieren waarop wij naar muziek kunnen luisteren. Ik werd daarbij enorm gestimuleerd en geïnspireerd door Cor de Man, een briljant denker. Hij had een goed doordacht systeem ontwikkeld waarbij hij de structuur van een muziekstuk schematisch kon weergeven. Dit levenswerk is helaas alleen nog antiquarisch te verkrijgen: Muziek in grafiek. Als je het boek ooit tegenkomt, is het de moeite van het aanschaffen waard. Mede door toedoen van Cor de Man ben ik Theorie der Muziek gaan studeren bij Jan van Dijk.
Deze 'intellectuele' benadering van muziek is onbekend bij velen en geeft een handreiking voor beter begrip van ingewikkelde muziek. Toch is het maar één van de manieren om naar muziek te luisteren. In grote lijnen onderscheiden we drie manieren om muziek te beluisteren:
Motorisch De luisteraar richt zich vooral op ritme en metrum en gaat meebewegen.
Emotioneel/associatief Hierbij richt de luisteraar zich op emotionele aspecten van de muziek en daarbij kan de muziek allerlei associaties oproepen.
Intellectueel De luisteraar richt zich hierbij op structuren en luistert analytisch. Er worden thema's, motieven en toonsoorten gevolgd en besproken
Natuurlijk komen deze luisterhoudingen bijna niet in pure vorm voor. Meestal is er sprake van mengvormen. Niet elke muzieksoort is voor iedere luisterhouding geschikt; dansmuziek beluister je voornamelijk motorisch en een grote symfonie bij voorkeur intellectueel. Je hebt natuurlijk de vrijheid om muziek op een andere manier te beluisteren.
Comments