Ik lees veel gedichten, op zijn minst elke dag één. Juist het feit dat woorden in een andere context geplaatst worden en dat de betekenis ervan daardoor een andere dimensie krijgt, vind ik prachtig. Het onuitspreekbare krijgt vorm en klank, hetgeen zo bijzonder is omdat een gedicht meestal bedoeld is om juist uitgesproken te worden. Het beleven van de magische werking van het metrum en ritme waarmee lettergrepen elkaar opvolgen en het luisterend (of lezend) betekenis geven aan die opeenvolging van klanken, zijn voor mij in de loop der jaren onmisbare elementen in mijn bestaan geworden. Ik kan gedichten dan ook met plezier (opnieuw) lezen en uitspreken; telkens ontdek ik nieuwe lagen en betekenissen. Ik schift daarbij de gedichten niet op tijdvak of onderwerp en laat me graag verrassen. Soms "vragen" gedichten erom om op muziek gezet te worden. Ik heb dan ook heel wat liederen gecomponeerd. Muziek kan iets toevoegen en het samengaan van deze kunsten, muziek en poëzie, versterkt bij mij de beleving van de emotie.
Hoewel Nederlands mijn moedertaal is, merk ik dat het begrip van Nederlandse poëzie al knap lastig is. Het doorgronden van een gedicht vereist naast het snappen van de letterlijke betekenis ook het aanvoelen van de gevoelswaarde en de combinaties van woorden. Dat is bij het lezen van gedichten in je moedertaal al moeilijk, laat staan dat het gedichten in een voor jou vreemde taal betreft. Het lezen van Russische, Poolse, Spaanse of Italiaanse gedichten is voor mij een hele puzzel en ik maak daarbij vaak gebruik van betrouwbare vertalingen. Als ik Duitse of Engelse gedichten lees, merk ik dat het mij inspanning kost om de gedichten te doorgronden, ondanks het feit dat ik die talen op een redelijk niveau beheers. Het taalgebruik van dichters ontstijgt die van de functionele en gangbare communicatie. Ook hier geldt dat oefening kunst baart en gelukkig bemerk ik in de loop der jaren op dat vlak enige progressie bij mijzelf.
Het vertalen van gedichten is iets dat ik graag doe. Het is een proces van het herdichten en daardoor een creatieve bezigheid. De letterlijke betekenis moet je hierbij los durven laten en voor mij is het dan een uitdaging om het metrum en het eventueel aanwezige rijmschema van het oorspronkelijke gedicht waar mogelijk te blijven volgen en om dicht bij de inhoud en het karakter van het gedicht te blijven. Het blijft een hachelijke bezigheid, dat vertalen van gedichten. Het is razend moeilijk om beweging, klank en inhoud te behouden en vaak zie je dat er bij het herdichten altijd wel iets "fout" gaat. Het gaat bij het vertalen van gedichten altijd om het maken van keuzen; het bepalen van de rangorde van geestelijke waarden zoals Johannes Tinctoris lang geleden al zo mooi verwoordde. Vind je als vertaler op sommige plekken belangrijker om dicht bij de vorm of juist dicht bij de inhoud van het gedicht te blijven? Als je niet uitkijkt, kan het een onbevredigende bezigheid zijn en het is dus zaak dat je op een gegeven moment genoegen neemt met een zeker imperfectie. Helemaal kloppen doet het nooit, maar dat doet het leven ook niet.
Soms gaat dat vertalen relatief snel, zoals bij het vertalen van het onderstaande gedicht The Horses van Katharine Lee Bates. Het oorspronkelijke gedicht heb ik gebruikt in mijn Oratorium Horses, A Gift To Mankind. Andere keren is het een lange strijd zoals met het gedicht In Flanders Fields van John Mac Crae. Bij dat mooie en bekende gedicht ben ik nog niet tevreden over mijn vertaling van de derde strofe; mijn worsteling duurt voort. Als ik eruit ben, plaats ik het graag op mijn blog. Het is overigens een bezigheid waar ik veel energie van krijg.
Comments