Een tijdje geleden kreeg ik van mijn vriend Wim van Noort het boek Etudes van troost, het bewogen leven van een Praagse pianiste door Melissa Müller en Reinhard Piechocki. Het boek gaat over Alice Herz-Sommer die in 1903 in Praag werd geboren tijdens de Habsburgse monarchie. Zij groeit op in een liberaal Joods gezin waar schrijvers, filosofen, schilders en acteurs over de vloer komen, zoals Sigmund Freud en Franz Kafka. De laatste is als een oudere broer voor haar. Rond haar 20ste is zij de beroemdste pianiste van Praag en trekt zij in heel Europa langs concertzalen. De Nazidictatuur maakt een einde aan haar carrière en als haar moeder in 1942 gedeporteerd wordt, raakt zij in een zware depressie. Om zich staande te houden, studeert Alice de 24 etudes van Chopin in.
Twaalf maanden later worden zij, haar man en haar zoontje Raphael naar Theresienstadt gedeporteerd. Met meer dan honderd concerten te midden van honger, angst en dood geeft zij haar medegevangenen kracht en hoop. Zij en haar zoon overleven de Holocaust en in februari 2014 overlijdt zij op 110-jarige leeftijd, 13 jaar na haar zoon Raphael.
Alice Herz-Sommer was een bijzondere vrouw en ik moest aan haar denken tijdens een interview van Twan Huys met de Britse komiek John Cleese in College Tour. Op een gegeven moment zei Cleese dat hij met de Dalai Lama over het belang van humor en lachen had gesproken. De Dalai Lama zei dat je door humor en lachen flexibeler in kon spelen op je omgeving omdat de weg daartoe door lachen werd ontsloten. In het boek Etudes van troost haalt Alice haar zwager, de filosoof Felix Weltsch, aan. Hij schreef over de humor van hun vriend Franz Kafka: "Humor maakt de weg vrij voor het zinvolle. We begrijpen glimlachend de voorgewende onzin en voelen ons bevrijd." Humor als een vorm van zelfkritiek waarmee je afstand schept tot jezelf en waarmee je het samenzijn van mensen veraangenaamt.
Om de wereld te begrijpen en mechanismen van intermenselijke communicatie en handelen te doorgronden, kijk ik graag naar de Daily show van Jon Steward of naar het Colbert Report. Met humor leggen zij genadeloos de motieven bloot van veel misstanden en onrecht. Omdat ze zichzelf daarbij ook niet sparen, worden ze ongrijpbaar voor vilaine reacties. Humor als antibioticum tegen haat. Ik kan het iedereen aanbevelen; het zou de wereld een stuk transparanter en plezieriger maken.