Ik heb met plezier en grote aandacht het boek Het agoramodel van René Gude (1957-2015) gelezen. Beter gezegd, het is een boek dat na zijn overlijden op 13 maart 2015 is samengesteld door Florian Jacobs, Erno Eskens en Peter Henk Steenhuis. Zij hebben de uitgeschreven gesprekken die zij met Gude hadden en teksten van hem als uitgangspunten genomen voor dit boek. Het agoramodel van Gude was bedoeld als ‘eerherstel van al die grote projecten die we met elkaar ondernemen’. Een eenvoudig overzicht van ons totale sociale bestaan; ‘zo goed en zo kwaad als het ging in een heldere structuur geplaatst’.
Kitty had het boek bij Avans gekregen in verband met een studiedag over Bildung in Amersfoort. Het boek is dun, maar er staat veel in waar je lang over na kunt denken. Gude begint zijn boek met de beschrijving van het opstarten van zijn computer iedere ochtend. De computer voert telkens een integrity check uit om te controleren of alle templates of sjablonen wel met elkaar in verbinding staan. Dit is voor hem aanleiding om zich af te vragen of we dat zelf ook weleens doen. ‘Leggen we de sjablonen van onze belangrijkste levensgebieden weleens op een rijtje om in stille overweging hun verbinding te zoeken?’
Te weinig, stelt Gude en hij maakt een aanzet om tot een viertal lagen te komen (quadruplex) om de complexiteit van de wereld terug te brengen tot een persoonlijke en een maatschappelijke laag die hij dan weer opsplitst in een Privé laag (familie en vrienden), een Private laag (collega’s en klanten), een Publieke laag (vrij van iedere verplichting maatschappelijk verantwoordelijk te zijn) en een Politieke laag (waarin je politiek bijdraagt aan de wetten waaraan we ons moeten houden). Deze 4 p’s vatten dus onze dagelijkse activiteiten samen in vier levenssferen.
In het agoramodel worden de instituties in de Griekse wereld van 700 tot 300 voor het begin van onze jaartelling als nulpunt genomen voor een blik op de huidige samenleving. De agora was de centrale publieke ruimte in alle stadsstaten in de oudheid en tegelijk het fysieke marktplein voor de handel, het onoverdekte parlement voor de politiek, de openluchtrechtszaal en de plaats waar je nieuws kon horen. Rond de agora stonden min of meer besloten verzamelplaatsen waar trainingsprogramma’s konden worden gevolgd om burgerdeugden te beoefenen. Filosofie en wetenschap in de academie, kunst in het theater, sport in het stadion en religie in de vele tempels.
In de ogen van Gude is er sindsdien niets wezenlijks veranderd. Je hoeft maar naar de namen van de krantenkaternen en tv-rubrieken te kijken om te zien dat dit klopt. Sport, Cultuur, Filosofie/ wetenschap en Religie vormen naast nieuws hier een aanwijzing voor. Ondanks het feit dat onze maatschappij complexer is geworden op de onderscheiden gebieden, bestaat er ‘een vruchtbare spanning die van alle tijden is’. Vier levenssferen voor het dagelijkse bestaan (privé, privaat, publiek en politiek) en vier trainingsprogramma’s om de vrije tijd te organiseren (religie, sport, kunst en filosofie/wetenschap). ‘Dat is alles’ stelt Gude tevreden vast; we leven in privéhuizen, werken in private gebouwen, organiseren onszelf rond publieke gebouwen en besturen de samenleving vanuit politieke gebouwen. En om het leven in deze vier levenssferen goed te laten verlopen, trainen we ons in de tempel, de sportschool, het theater en de academie.
Waar Thomas More met zijn Utopia een sociale satire schreef en daarbij ook filosofisch een ideaalbeeld schetst en Comenius een fictieve stad beschrijft om vlijmscherp de zwakheden van mensen vast te leggen, gebruikt Gude het beeld van de Polis met zijn agora juist wel om een model voor praktisch gebruik te schetsen. Het spreekt mij wel aan, alleen worstel ik nog met het idee dat binnen de vier levenssferen terreinen zijn waar ik wel en waar ik geen invloed op kan uitoefenen. Op een of andere wijze mis ik in het model de lagen van mijn invloedssferen. Deze zijn van wezenlijk belang doordat zij de kaders voor al mijn handelen zijn. Hoe die in het beeld van de stad passen, is me nog niet duidelijk maar mijn denken heeft weer een enorme impuls gehad. Ik kan eenieder het boek aanbevelen.
René Gude: Het agoramodel, De wereld is eenvoudiger dan je denkt. 1ste druk ISVW Uitgevers, Leusden 2016. ISBN 978949-1693-54-0
Commentaires