Het tweede artikel dat bij mij veel herkenning opleverde was Knetterende conflicten door Erik van de Berg in Sir Edmund, de bijlage van de Volkskrant van gisteren. Het betreft een boekbespreking over de biografie die Gert J. Peelen over de theoloog Harry Kuitert (1924- ) schreef: Spreken over Boven - Harry Kuitert, een biografie (Vesuvius).
Hoewel ik katholiek ben opgevoed en Harry Kuitert uit een gereformeerd gezin komt, blijken we, ieder via een andere route, op dezelfde gedachten uit te komen. Kuitert, voormalig hoogleraar ethiek en inleiding in de dogmatiek aan de Amsterdamse Vrije Universiteit, komt door onderzoek en redeneren tot de slotsom dat de definitie van het Opperwezen, Hemel, Hel en Bijbel producten van de menselijke verbeelding zijn. Geen onomstotelijke, van boven ingegeven waarheden, maar wel waardevolle, zingevende verhalen die even inspirerend en verrijkend kunnen zijn als alle andere vormen van literatuur.
Kuitert hanteert drie uitgangspunten in zijn theologische overtuigingen:
Geloof heeft een antropologisch vloertje. Geloven is mensenwerk, met alle beperkingen en vergissingen die aan het spreken erover en aan de overlevering daarvan kleven.
Geloven is niet het voor waar aannemen van aan- en overgeleverde leerstellingen. Geloofsuitspraken zouden als het ware als een zoekontwerp kunnen dienen om zelf onderzoek te doen naar de geloofwaardigheid ervan.
Alle spreken van boven komt van beneden, ook het spreken dat beweert van boven te komen.
Kuitert komt tot de slotsom dat het geloof, inclusief het geloof in een God, ontsproten is aan onze verbeelding; gecreëerd door de mens die zo zin probeert te geven aan een chaotisch en ten diepste zinloos bestaan. Ikzelf was tot de conclusie gekomen dat de mens niet naar Gods evenbeeld is geschapen, maar God naar dat van ons.
Theologie interesseert me bovenmatig en met de vraag naar de zin van ons bestaan houd ik me al zolang ik me kan herinneren bezig. De ordo van de liturgie, die structuur en rituelen brengt waar mensen gevoelig voor zijn, en het element van het gemeenschappelijk beleven en geloven spreken mij aan. De Bijbel heb ik meerdere keren gelezen en bestudeerd, al was het maar omdat het een belangwekkend document van ons Westerse cultuur betreft. De diep menselijke verhalen en problemen die daarin aan de orde komen, hebben mij verrijkt en inzicht gegeven in wat ik belangrijk vind in dit leven. De Bijbel heeft veel mensen geïnspireerd tot grootse zaken.
Ik herinner me dat het me duizelde als ik aan het heelal dacht. Een prachtig woord overigens dat waarschijnlijk bedacht is door de 17de-eeuwse dichter P. C. Hooft. Voor ons, mensen, is het begrip oneindigheid wel te benoemen maar niet te bevatten. Ons brein is te beperkt om te kunnen bedenken dat het heelal nergens op zou houden te bestaan. Maar wat komt er dan eventueel na? En waar zit dat dan weer in? Het idee van een Schepper die alles overzag en zelfs zag dat het goed was, vond ik prachtig. Maar ik bedacht mezelf als jongeling al dat dit te maken moest hebben met wat Kuitert het antropologisch vloertje noemt.
Onze gedachten over zingeving zijn per definitie gedoemd op niets uit te lopen, eenvoudig omdat we met ons "beperkt" verstand het geheel nooit kunnen overzien. Kuitert spreekt over een "ten diepste zinloos bestaan". Ik kwam tot dezelfde conclusie, maar zie dat niet als een verlammend gegeven; eerder is het voor mij een "droge" constatering. Ik zie de zin van mijn bestaan in het leven zelf en relativeer daarbij meteen het belang van mijn aanwezigheid hier op de schaal van de eeuwigheid.
Ik denk graag over theologische aangelegenheden en zie dat denkproces als een voor mij persoonlijk zinvolle bezigheid. Het voor waar aannemen van dogmatische stellingen staat daarbij volgens mij een dialoog tussen mensen in de weg, ongeacht het geloof dat je al dan niet aanhangt. Maar ja, geloof blijft mensenwerk...
Comentarios