Ik zie muziek als het structureren van tijd. Zoals een schilder het platte vlak inricht en een architect en beeldhouwer de ruimte, zo geeft de componist inhoud aan de tijdsbeleving.
Tijd en tijdsbeleving zijn echter moeilijk te vatten en Einstein stelt met zijn relativiteitstheorie dat ruimte en tijd niet los van elkaar staan, maar met elkaar verweven zijn: de ruimte-tijd. Ook al koppel je lineariteit van tijdstippen los bij het introduceren van het begrip ruimte-tijd, in de muziekbeleving is de causaliteit van opeenvolgende tonen onloskoppelbaar verbonden met de emotie die de opeenvolging van die tonen en klanken oproept. De melodie is te zien als een berekende ‘draagconstructie’ waarover emoties vervoerd worden.
Muziek bestaat zolang het klinkt. Dat lijkt logisch, maar is in wezen veel ingewikkelder dan je op het eerste gezicht zou denken. Als een toon klinkt en vervolgens overgaat in een andere toon, dan bestaat de eerste toon nog in onze gedachten terwijl hij in werkelijkheid niet meer te horen is. De tweede toon van de melodie komt ‘na’ de eerste en wordt er in onze geest mee verbonden tot een logisch geheel. We herkennen een melodie of thema terwijl het in principe is opgebouwd uit losse tonen die in onze geest betekenis hebben gekregen en al of niet in logisch verband met elkaar staan.
De vraag die ik mezelf als componist stel, is of melodie wezenlijk is aan muziek. Met name in de film-muziek zijn we gewend geraakt aan klankvelden en clusters ter ondersteuning van filmbeelden. Als je dan de CD koopt met alleen de filmmuziek, zal vaak (altijd?) blijken dat de filmbeelden de muziek nodig hebben, maar de muziek ook de filmbeelden. De filmmuziek die ‘overeind’ blijft als muziek heeft volgens mij altijd een melodie die aanspreekt bij de luisteraar. Dat gold voor de filmmuziek van Prokofiev bij Eisenstein's Alexander Nevski als voor muziek bij Harry Potter.
Ik heb voor mezelf uitgemaakt dat een melodie meer kans maakt om ‘aan te slaan’ als de menselijke maat er aan ten grondslag ligt. Volgens mij onthouden wij muziek beter en komt de muziek beter ‘binnen’ als wij de melodie kunnen reproduceren, lees ‘(mee)zingen’. De aardigheid is daarbij dat naarmate de logische verbinding tussen de tonen die de melodie maken beter is en de tijd dus optimaal en zinvol gestructureerd wordt, dat de tijdsbeleving ingrijpend verandert. Je kunt bij het volgen van melodieën, thema's de tijd ‘vergeten’. Je wordt dusdanig in beslag genomen door het volgen van de logica der melodieën, dat tijd sneller lijkt te gaan en intenser wordt beleefd. Over wat nu bij ons de referentiekader doorbrekende emotie opwekt bij het beluisteren van muziek, is zeker de moeite van het bespreken waard.