In november 2016 was ik naar de prachtige tentoonstelling in het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam gegaan om daar Fra Bartolommeo "De goddelijke renaissance" te gaan bekijken. De tentoonstelling overtrof mijn verwachtingen. De zaal was schitterend ingericht en de tekeningen kwamen geweldig tot hun recht in de prachtige ruimte. Wat een kunstenaar, welk een bevlogenheid en opmerkzaamheid... Als je de tekeningen ziet, is het haast niet voor te stellen dat het zo'n 500 jaar geleden is dat Fra Bartolommeo ze maakte.
Fra Bartolommeo (1473-1517) was een Italiaanse kunstenaar-monnik uit het beroemde klooster van San Marco (Florence). Leonardo da Vinci, Rafaël, Michelangelo en Fra Bartolommeo zijn de vier belangrijkste kunstenaars van de Hoogrenaissance. Ik vrees dat hij bij het grote publiek een grote onbekende zal zijn. De schilderijen van hem waren nooit eerder in Nederland te zien; sommige hebben Italië zelfs nog nooit verlaten.
Met name de manier waarop hij de mens weergaf, ontroerde mij. Ik zag mensen van vlees en bloed; geen gestileerde iconen, maar mensen zoals je die nu nog tegen zou kunnen komen als je er oog voor hebt. De oudere, vriendelijke en wijze vrouw die je graag beter zou willen leren kennen. Wat deed ze in het dagelijks leven? Welke positie bekleedde zij in de maatschappij? Wat had ze meegemaakt? Hoe oud was ze?
Fra Bartolommeo keek en tekende naar de werkelijkheid. Zou hij met haar gesproken hebben? Kende hij haar? Of was het zomaar iemand die hij had gevraagd om voor hem te poseren? Het was een tijd waarin geen foto's konden worden gemaakt en dat hield in dat de tekenaar zijn "model" in zijn buurt moest hebben. Het gezicht is helemaal uitgewerkt en wordt benadrukt omdat de hoofddoek vakkundig in zwart krijt is weergegeven. Ik kijk naar haar en raak ontroerd door de liefde waarmee Fra Bartolommeo haar heeft getekend. De zachtheid waarmee de lijnen zijn geplaatst, de eerbied waarmee hij recht doet aan haar als persoon.
Het mooie aan de tentoonstelling is ook dat we de zoekende kunstenaar te zien krijgen. Een kunstenaar die worstelt met verkorting, perspectief, verhoudingen en wijze waarop stof geplooid om het lichaam valt. Soms is het subliem, soms zijn het minder gelukte tekeningen. Maar altijd zie je een begenadigd kunstenaar aan het werk, een vakman die onderzoekt hoe de werkelijkheid in elkaar steekt en hoe hij op het platte vlak die werkelijkheid kan vangen.
Fra Bartolommeo is niet algemeen bekend, een lot dat hij met meerdere kunstenaars deelt. Het is de vraag of dat een ramp is. De man werd gelukkig bij leven gewaardeerd, kreeg opdrachten en kon zich in zijn passie uitleven. Dat hij postuum alom geprezen wordt om zijn prestaties is mooi, maar hij heeft er niks meer aan. De man heeft als kloosterling waarschijnlijk ook geen ambitie in die richting gehad. Hij had oog voor het wonder wat in zijn ogen Gods schepping was. Gedreven door die verwondering en ook omdat hij talent in die richting had, was dit zijn levenswerk. Het is prachtig dat wij er nu van kunnen genieten en dat 500 jaar na dato de tekeningen nog steeds te bewonderen zijn.
Comments