Vrijdagavond 28 mei zal ik het muziekdrama 'Godelieve' uit gaan voeren in de Grote Kerk van Gorinchem. De week daarop volgt een uitvoering in de Grote Kerk van Breda. Bij de beide concerten werken het Toonkunstkoor Breda, het JeroenBoschKoor en het Princenhage's Mannenkoor mee. Het Tilburgs Begeleidingsorkest zorgt voor de instrumentale begeleiding. Zonder medewerking van de medebestuursleden van de Stichting Edgar Tinel en het bestuur van het Tinelmuseum uit Sinaai was het nooit zo ver gekomen. Een grote droom wordt hiermee verwerkelijkt.
Sinds mijn conservatoriumtijd ben ik gefascineerd door deze Belgische (Vlaamse) componist die in het plaatsje Sinaai is geboren. Het is verwonderlijk dat Edgar Tinel het als zoon van een onderwijzer in Sinaai heeft weten te brengen tot de internationaal meest bekende Belgische componist van zijn tijd. Het heeft me nog meer verbaasd dat in onze tijd bijna niemand meer van zijn bestaan afweet. Heeft Tinel ons, luisteraars van de 21ste eeuw, niets meer te zeggen? Is zijn muziek dan zo vreselijk gedateerd?
Zoals elke componist (in verleden, heden én toekomst) is Tinel natuurlijk ook een kind van zijn tijd. De onderwerpen en teksten van zijn composities werden uiteraard bepaald door de kringen waarin hij zich begaf. Dat waren overigens niet de kringen van een klein provinciaal stadje onder de rook van Antwerpen. Hij verkeerde in een cultureel hoogstaande omgeving. Zijn muziek handelt over universele menselijke aangelegenheden en heeft voor ons, wel degelijk zeggingskracht. Wat is het dan dat hij ook in België slechts als naam bekend is gebleven? Dat zijn grotere werken niet meer worden uitgevoerd?
In het verdeelde België van onze tijd is Tinel buiten zijn toedoen om slachtoffer van een richtingenstrijd. Hij is moeilijk in een hokje onder te brengen en hij is dus geen expliciete vertegenwoordiger van een beweging. Er is voor iedereen wel een reden aan te dragen om hem niet als vertegenwoordiger van de eigen visie te zien. In België voert men derhalve liever andere componisten uit.
Edgar Tinel sprak voornamelijk Frans. Dat was in zijn tijd (midden 19de eeuw) gebruikelijk. Bovendien sprak hij Frans met zijn van huis uit Franstalige vrouw. Hij verkreeg de Romeprijs met zijn "Klokke Roeland", op (Vlaamse) tekst van Julius Sabbe. Ook was hij bevriend met Vlaamse dichter Guido Gezelle die zelfs een gedicht aan Tinel heeft opgedragen.
Edgar Tinel werd, mede door zijn vooraanstaande rol in het opwaarderen van de Vlaamse taal in grote (muzikale) cultuuruitingen, ingelijfd door de flamingantische muziekbeweging. Daarnaast heeft hij zich ook in kringen begeven waarmee hij juist diezelfde muziekbeweging tegen zich in het harnas joeg.
Edgar Tinel was een pragmaticus, een kind van zijn tijd, die in het roerige België van de 19de eeuw zich staande wist te houden als componist en uitvoerend musicus. Dat hem dat lukte dankte hij aan zijn grote vakmanschap, zijn inspirerende en aangrijpende composities en zijn diplomatieke vaardigheden.
Zijn muziekdrama "Godelieve" is gecomponeerd op teksten van Hilde Ram. Het is een beschrijving van een Heiligenleven dat uitstekend past binnen een eeuw waarin sprookjes en nationale legenden werden (her-)ontdekt. Dit gebeurde in heel Europa en ook Tinel is op zoek gegaan naar een Belgisch verhaal met een aansprekende dramatische handeling. Zijn muziekdrama "Godelieve" zie ik dan ook vooral in dat licht. Uiteraard was Tinel een gelovig man en wist hij zich door dit gegeven verzekerd van een brede interesse van tijdgenoten. Het feit dat de compositie ook in het Duits en Frans is vertaald (en uitgevoerd) geeft aan dat het muziekdrama een universeel gegeven van een ongelukkige liefde en een onontkoombaar noodlot in zich herbergt.
Het heeft wat voeten in aarde gehad om "Godelieve" te kunnen uitvoeren. Het is een compositie met een grote bezetting: een koor van minstens 150 personen, 7 solisten, een grote symfonische bezetting. Daarbij komt dat de orkestpartijen niet meer voorhanden waren. Met behulp van mijn vriend Maestro Mikola Sukach (Chernihiv, Oekraine) zijn de instrumentale partijen op initiatief van de Stichting Edgar Tinel door kopiisten uit Oekraine vervaardigd. Deze partijen zijn ondergebracht bij het Tinelmuseum te Sinaai en worden voor toekomstige uitvoeringen beschikbaar gesteld.
Tinel's muziekdrama "Godelieve" is prachtig, maar duurt lang; erg lang. Dit is ook de reden dat ik er voor gekozen heb coupures aan te brengen in de compositie. De uitvoering duurt nu ruim 2 uur in plaats van de oorspronkelijke 3 uur. In een tijd waarin mensen weinig ander vertier hadden, is het logisch dat de verhaallijn zich langzamer ontwikkelt dan in onze tijd gewoonlijk het geval is. Mogelijk dat de combinatie van onderwerp en lengte mede een reden is geweest voor de relatieve onbekendheid met Tinel's muziek. De Eerste Wereldoorlog en de vernietiging van hele muziekbibliotheken zijn zeker van invloed geweest. Door de inspanningen van de Stichting Edgar Tinel, vele koorzangers en musici is het muziekdrama weer te horen op de concertpodia in België en Nederland. Het wachten is op een rehabilitatie van de prachtige muziek van de uitzonderlijke Belgische componist Edgar Tinel. Ik hoop dat er veel publiek kennis zal komen maken met dit muziekdrama.