Ik las het boek De wereld van gisteren van Stefan Zweig in een goede vertaling van Willem van Toorn en uitgegeven door Privé-domein, Uitgeverij De Arbeiderspers. Op 22 februari 1942 pleegde Stefan Zweig samen met zijn tweede vrouw, Charlotte Altmann, zelfmoord in Brazilië. Kort daarvoor heeft hij dit boek geschreven, als een herinnering aan een wereld die naar hij vreesde op het punt stond te verdwijnen. Maxim Gorki schreef over dit boek: 'Ik geloof niet dat er ooit iemand voor hem met zo'n verbazingwekkend inlevingsvermogen over het karakter van zijn tijdperk heeft geschreven.' Ik onderschrijf zijn oordeel volledig; het boek boeit op elke bladzijde en mijn beeld over de periode van de 'Belle Époque' en de overgang van het Habsburgse Rijk naar Nazi-Duitsland is zeer indringend geschreven.
De manier waarop Stefan Zweig schrijft. komt bij mij binnen. Ik herken mezelf in veel wat hij schrijft. De manier waarop hij observerend vanuit zijn eigen ervaringen kijkt naar de grote ontwikkelingen binnen de maatschappij waarin hij leeft, spreekt mij erg aan. Met scherp vermogen tot observeren van grote lijnen en ontwikkelingen geeft hij je een inkijkje binnen leven van alledag. Eigenlijk is dit de manier waarop geschiedenis ge-/beschreven zou moeten worden; het prikkelen van de fantasie en het inlevingsvermogen van de lezer waardoor deze zich, als zat hij in een tijdscapsule, in de andere tijd waant. Meer dan uit andere boeken die ik over deze tijd gelezen heb, neemt Zweig me bij de hand en laat hij mij van binnenuit de tijd beleven.
Ik kende Zweig vooral als dichter en van zijn Schaaknovelle die ik lang geleden gelezen heb. Ik wilde mijn geheugen weer eens wat opfrissen en ben via Google op zoek gegaan naar informatie. Al gauw kwam ik foto's tegen van het echtpaar Zweig-Altmann vlak nadat ze zelfmoord hadden gepleegd. Het zijn schokkende foto's die destijds in de kranten zijn geplaatst omdat het hierbij om een wereldberoemde schrijver ging. Er is iets opvallends aan die foto's. Behalve dat ze getuigen van grote intimiteit, je voelt jezelf voyeur als je deze foto's bekijkt, heeft het ook iets ontroerends in zich van wat je in de grote drama's als Romeo and Juliet tegenkomt. Twee mensen die in liefde en omwille van een oorzaak die buiten hen ligt, een ingrijpend en onomkeerbaar besluit nemen en dat gelijktijdig ten uitvoer brengen.
Op de foto's zie je dat beiden goed gekleed zijn en met een zeker decorum hun zelfmoord hebben gepleegd. Zij heeft een nette jurk aan en hij heeft zelfs zijn stropdas netjes geknoopt om. Alsof ze er rekening mee genomen hebben dat ze zo gevonden zouden worden. Het nachtkastje ziet er geordend uit en alles wijst op een weloverwogen besluit van beide geliefden. Vreemd is het dat op de ene foto Charlotte haar linkerhand op de rechterhand van Stefan laat rusten, terwijl het op de andere foto lijkt alsof ze in omhelzing met hem is gestorven. Verder valt op dat op de ene foto ze op het bed liggen en dat het echtpaar op de tweede foto onder een laken ligt. Er komt meteen een vraag in me op over welke van de twee het eerst gemaakt zou zijn.
Als je het boek leest kun je enigszins begrijpen waarom zij die ultieme stap hebben gezet. Je zou daarom kunnen denken dat De wereld van gisteren een morbide boek is. Niets is minder waar. Hij kijkt met liefde en genegenheid terug op een tijd die geweest is, waarbij hij ook minder fraaie ontwikkelingen in beeld brengt. Het boek heeft mij meer inzicht gegeven in de tijd waarin we nu leven. Veel huidige problemen die er heden ten dage spelen zijn in die periode ontstaan. Af en toe is het goed eens om te kijken om te begrijpen waar je nu staat. Of, zoals Søren Kierkegaard schreef: "De tragedie van het leven is dat je het pas begrijpt als je achterom blikt, maar je moet leven terwijl je vooruit kijkt."