Het is de vraag of een perfecte muziekuitvoering per definitie garant staat voor een ideale beleving van die muziek. Je zou je ook kunnen afvragen of de perfecte uitvoering wel bestaat. Als professioneel musicus ben je gauw geneigd om deze vraag met een volmondig "Ja!" te beantwoorden. Heel je opleiding op het conservatorium ben je intensief met muziek bezig en streef je perfectie na; niets lijkt belangrijker. Door de perfecte uitvoering zullen de bedoelingen van de componist immers het best tot zijn recht komen. Ik weet zeker dat ook vele (met name) klassieke muziekliefhebbers deze mening zijn toegedaan. Daarbij wordt dan uitgegaan van een aantal aannames die vanzelfsprekend lijken, maar dat zeker niet zijn. Zoals bij zoveel zaken in het leven, ligt het allemaal genuanceerder en is het ingewikkelder dan je op het eerste of tweede gezicht zou denken.
Een componist van klassieke muziek (wat is 'klassieke' muziek eigenlijk?) zal zich over het algemeen van ons traditionele notenschrift bedienen om zijn compositie vast te leggen. Sinds mensen muziek zijn gaan noteren, is het een moeizame zoektocht gebleken om muziek exact vast te leggen in notenschrift. Tot op heden zijn we daar niet in geslaagd. Het notenschrift is verre van volmaakt en gelukkig biedt het ontelbare mogelijkheden tot interpretatie en opvattingen. Als je registraties van een aantal uitvoeringen naast elkaar zet en ze vergelijkend beluistert, komen soms grote verschillen aan het licht. Zelfs als musici gebruik maken van dezelfde muziekuitgave, zal iedere muzikant het notenschrift anders interpreteren. De uitvoeringen zullen dus altijd verschillen.
Er zijn componisten die hebben geprobeerd alles tot in detail voor te schrijven en er zijn er die bewust minder aanwijzingen geven. Voor beide richtingen valt iets te zeggen. Zelf vind ik het leuk om ruimte te bieden aan de uitvoerend musicus om de muziek te 'herscheppen'. Het is boeiend om te horen hoe verschillend muziek geïnterpreteerd en ervaren kan worden; hoe jouw muziek, die je duidelijk denkt te hebben opgeschreven, door anderen wordt 'gelezen'.
Ik herinner mij dat ik in mijn conservatoriumtijd als zanger onderdeel uitmaakte van het Vokaal Ensemble van het Brabants Conservatorium (V.E.B.C.). Wij hadden onder leiding van Jan Boogaarts een compositie van Vic Nees ingestudeerd en voerden het werk in bijzijn van de componist tijdens een concert uit. Jong en onervaren togen wij als zangers na het concert naar de grote componist om te vragen wat hij van de interpretatie en onze uitvoering vond. Vic Nees zei, zonder enige aarzeling: "Interessant. Ik wist niet dat het zo ook kon." Wij wisten niet wat er van te denken; was dit cynisme of oprechte verwondering?
Het was me duidelijk dat genoteerde muziek nooit exact de bedoelingen van de componist kan vastleggen. Het is een uitgangspunt waarmee de uitvoerend musicus aan de slag zal moeten gaan. Door analyse van hetgeen er staat zal inzicht in de bedoelingen van de componist verkregen worden. Pas daarna kun je in de geest van de componist zijn muziek interpreteren en tot klinken brengen. De componist van zijn kant zal moeten accepteren dat als hij iets gecomponeerd heeft en het muziekstuk wordt uitgevoerd door anderen, hij het werk uit handen geeft. Er wordt iets aan zijn werk toegevoegd, iets wat hij zelf niet meer in de hand heeft.
Als we dus over een "perfecte uitvoering" spreken dan kunnen we het per definitie niet hebben over de perfectie waarmee de noten van de compositie worden uitgevoerd. Het notenschrift is namelijk verre van volmaakt. Er zijn dus andere aspecten die bijdragen tot het ervaren van een volmaakte schoonheidservaring in de muziek. Daarover een volgende keer meer.