top of page

Conceptualisme

Foto van schrijver: Paul van GulickPaul van Gulick

Bijgewerkt op: 28 dec 2019



In 1917 was er in New York door de Society of Independent Artists een grote expositie van moderne kunst georganiseerd : de Independents Exhibition. Zij verzetten zich tegen de in hun ogen verstikkende en conservatieve National Academy of Design. Marcel Duchamp (1887-1968) was, behalve bestuurslid van deze vereniging, medeorganisator van deze expositie. Hij stuurde een urinoir in dat hij ontdeed van zijn functionele doel door dit object als readymade horizontaal in plaats van verticaal te exposeren. Hij signeerde het urinoir met het pseudoniem R. Mutt 1917 en noemde zijn inzending Fountain. Het was een provocatie van de hoogste orde; een urinoir werd als stuitend en vulgair gevonden. Duchamp stak de draak met academici en critici die pretendeerden te weten wat "kunst" en "goede smaak" inhield.


Over het pseudoniem R. Mutt doen enkele verhalen de ronde. Zo zou Mutt een verbastering van Mott zijn, de winkel waar Duchamp het urinoir gekocht zou hebben. Een andere uitleg is dat Mutt zou verwijzen naar de dagelijks verschijnende strip Mutt and Jeff in de San Francisco Chronicle. De hoofdfiguren hierin waren A. Mutt, een domme bedrieger die snel rijk wilde worden, en Jeff, een goedgelovig hulpje. Omdat Duchamp met zijn ingezonden kunstwerk Fountain de academici en critici wilde bruuskeren, is de verwijzing naar deze stripfiguur wel aannemelijk voor mij.


Marcel Duchamp is door dit schandaal voorgoed gekoppeld aan de opkomst van de moderne kunst. Duchamp heeft erg veel invloed gehad op onze perceptie van wat kunst en de plaats van de kunstenaar in de (kunst)wereld eigenlijk is. Hij stelde de begrippen "kunstwerk" en "kunstenaar" ter discussie en ging daarbij provocerender te werk dan ooit daarvoor was gedaan. Voor Duchamp kwam het "idee" op de eerste plaats. Als kunstenaar kun je context en betekenis veranderen en iets tot kunst verheffen door bijvoorbeeld het functionele doel te ontnemen aan gebruiksvoorwerpen. Een urinoir hangt (=positie) normaal gesproken in een mannentoilet (=context), mannen kunnen er relatief gemakkelijk urineren (=functie) en het is gemaakt van porselein (= structuur). Duchamps legt (andere positie) het urinoir in een museum (andere context) waarbij het om de vorm gaat (niet meer de oorspronkelijke functie) en laat het materiaal porselein (structuur) onaangetast. Losgekoppeld van functie en in een andere context zie je het urinoir ineens anders.


In wezen kon voor Duchamp dus alles kunst zijn, zolang de kunstenaar dat zei. De rol van de kunstenaar in de samenleving leek voor hem op die van de filosoof. De ideeën van de kunstenaar hadden dus geen ander functioneel doel dan zichzelf te zijn als commentaar op de wereld. We spreken dan over "conceptualisme". Voor de conceptuele kunstenaar is het kunstwerk vooral een uitdaging aan het intellect. Begrippen als "mooi" of "lelijk" doen er voor sommigen dan ook niet toe; het "idee" telt.


Fountain is nooit in het openbaar getoond. Het verhaal gaat dat Fountain door een walgend commissielid verbrijzeld is om het tonen van het kunstwerk onmogelijk te maken. Een foto uit die tijd door Alfred Stieglitz, een gerespecteerd lid van de kunstwereld, bewijst dat het voorwerp bestaan heeft en dat het als "kunstwerk" aangemerkt werd. Zowel de oorspronkelijke readymade als de foto zijn verdwenen. Er zijn veel kopieën van Duchamp's Fountain bekend en het werk heeft grote invloed gehad op volgende generaties. Het bewijst zijn stelling dat de kunst niet in het voorwerp op zich schuilt, maar in het "idee". Maurizio Cattalans banaan komt dus niet uit de lucht vallen.



28 weergaven0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven

Comments


bottom of page